МУСА ҖӘЛИЛ ҺӘМ МӘСКӘҮ МАТБУГАТЫ

Шагыйрь-журналистның Мәскәүдә яшәү чорында иҗат иткән публицистик әсәрләре бүгенге җәмәгатьчелек ечен таныш түгел диярлек. Мәскәүдә ВКП(б) Үзәк Комитетының татар-башкорт бюросы органы буларак чыккан «Эшче» (1918—1931) газетасында партия карарлары басыла, аның ленинчыл милли политикасы ана телендә пропагаидалана һәм аңлатыла. Ул эшчеләр тормышын киң яктырта, культура, әдәбият, сәнгать мәсьәләләрен игьтибар үзәгендә тота. Анда илебезнең эшче хәбәрчеләре, әдипләре, журналистлары, культура работниклары күп языша. Муса Җәлил дә Мәскәү университетында укыган елларда «Эшче» газетасының танылган публицисты булып ВЛКСМ Үзәк Комитеты органнары «Кечкенә иптәшләр», «Ок Мәскәүдә 20 иче елларда һәм 30 нчы еллар башында татар телендә чыккан «Эшче», «Игенчеләр», «Коммунист» газеталары, «Фән һәм дин», «Кечкенә иптәшләр», «Октябрь баласы», «Яшь эшче» (соңыннан «Ударниклар») журналлары һәм башка милли матбугат органнары хезмәт ияләре, яшүсмерләр, яшьләр арасында партиябез һәм дәүләтебез политикасын пропагандалауга, культурабызны үстерүгә шактый элеш керттеләр. М Җәлил — шул матбугат битләрендә яшьләр, эшчеләр, ударниклар, иҗат кешеләре, партия һәм комсомол тормышы турында иң күп чыгыш ясаган журналистларның берсе. 1927 ел. Май аена милли комсомол җитәкче работникларының Мәскәүдә Бетея- союэ киңәшмәсе билгеләнә. Шул уңайдан «Эшче» газетасы киңәшмәдә тикшереләчәк мәсьәләләр буенча фикер алышу оештыра. Комсомолның әяэ комитеты инструкторы, ВЛКСМның Оренбург губерна комитеты члены М. Җәлил ул. газетаның 1927 елгы 5 март санында «Читен мәсьәләләрнең берсе» дигән мәкалә бастыра. Ул яшәп килгән кыенлыкларны ачып бирә, кайбер комсомол оешмалары җитәкчеләренең яшьләрне тәрбияләүдә ялгыш карашта торуларын тәнкыйтьли. Комсомолның вак милләтләрдән тябрь баласы», «Ударниклар» журналларын оештыручы, «Коммунист» газетасының тел терәге, җаваплы хезмәткәре була. әверелә ш. Ул шулай ук торгам түбәнге оешмаларындагы эшне җанландыру максатыннан киңәшләр бир» «түбвиге оешмалар ечен су белән ут урынына кирәк булган сукмакларны» билгели. Бу—-М. Җәлилнең политик яктан үсүен, меһим мәсьәләләргә дәрес бәя бирә белүен күрсәтә торган актуаль мәкалә ф 1927 елда М. Җәлил башкалага килә, укый, эшли башлый ВЛКСМ Үэәк Комите- 3 тының татарбашкорт бюросы члены буларак, аңа эшче-крестьян яшьләре, комсомол £ эшчеилеген матбугатта яктырту вазифасы тапшырыла. Партия карарлары һәм дирек- £ тмеаларына таяиып, ул үз чыгышларында яшьләрне коммунизм рухында тәрбияләү, £ алариың белемен, квалификациясен күтәрү, социализм тезү һәм илнең оборона соле- s тон ныгыту эшенә тарту бурычларын аеруча калку итеп күрсәтә >. Менә М. Җәлилнең Беек Октябрь социалистик революциясенең Ю еллыгына ка- х рата язылган «Октябрь һәм эшче яшьләр* (1927 ел, 5 ноябрь саны) дигән мәкаләсе п Илебез хезмәт ияләре бу боек бәйрәмне халык хуҗалыгының барлык тармакларында Г гаять зур уңышлар белән каршылый, совет кешеләренең конкүреш шартлары яхшы- ? ра, 7 сәгатьлек эш кеиеиә күчү тормышка аша. артта калган аграр илне индустриаль £ ияге әйләндерү эчен героин керәш җәелә, дип күрсәтелә анда Ул яшьләр эчен Ч гомуми, югары, производство белеме бирү һрм сәламәтлек саклау эчен шартлар туу 5 турында шатланып яза. Коммунистлар партиясенең ярдәмчесе һәм резервы булган комсомолның соцнә- диетик җәмгыятьтә тоткам урыны турында фикер йертеп, М. Җәлил аны Октябрьның яшьләргә биргән иң беренче һем теп бүләге хекүмәтебеэ «ныклыгын, яшәаен һем “ үсешен үткәй күзәтүче, пролетариат керәшене таза алмаш хәзерләүче таза армия* b дип атый. М. Җәлил, ил алдында торгам бурычлардан чыгып, мәкаләсен түбендәге сүзләр < белен тәмамлый: «10 еллыктагы бурычларыбыэиың зурысы — илебезнең хуҗалык п хәлен ныгыту, индустрияләштерү һәм шуның аркылы сугыш иочен күтәреп, дошман- с нарның һоҗүмеие каршы хәзерлеген арттыру, илебездәге социализм тезелешенең тизлеген кечейтү Икенче — пролетариат яшьләрнең революцион кузгалышым үстерү, о «ит ил корешчелерене якынаю, комсомолның сафларын тыгызлау, зшче яшьләрнең н бетәнесен һәм ярлы, урта крестьян яшьләренең киң катлавын оештыруга курс алу, s комсомолның иендолеи эшенең сыйфатын күтәреп, нлие т»зү бурычлары белән бәйләү j Бу бурычлар, үткәй уи елдагы шикелле, алдагы ун елда да, шиксез, уңышлы ре- < аеште тормышка ашарлар*. Бу чорда илне индустрияләштерү һем, партиянең XV съезды карарлары нигезен- S де, авыл хуҗалыгын күмәкләштерү ечен киеренке кереш бара. Шундый шартларда (1928 ел, май) комсомолның VIII съезды җыела. Съезд алдыннан, ул барган коннарда һем съезддан соң «Эшче* газетасында М Җәлилнең алты мәкаләсе басылып чыга. Газетаның 1928 елгы 8 апрель саны. М. Җелил «Комсомолның VIII съезды алдыннан» дигән мәкаләсендә ВЛКСМның VII съездыннан соң үткен ике елда комсомолның эш йомгакларын, Ленин партиясе җитәкчелегендә киң катлау эшче-крестьян яшьләрен илде социализм тезү эшене тартуын, контрреволюцион троцкист ик оппозициянең яшьләрне партиягә каршы куярга маташуын кискен рәвештә кире кагуын, комсомол сафларында пролетариат йогынтысының ныклыгын, аның большевистик идеяләр белей сугарылганлыгын, миллионнарча ВЛКСМ членнары һәм киң катлау яшьләрне илне саклау эшене хәзерләүдә бик күп чаралар үткәрелүен аерып күрсәтә Татар-башкорт комсомол оешмаларының ике еллык эш йомгаклары турында М Җелил болай дип яза: «Эшче яшьләргә хезмәт белемен бирү, һенерлерен күтәрү, производство тормышына якынлаштыру, фабэавуч мектәплеро челтәренә күбрәк алу юлында эур уңышларга ирешелде. Авыл яшьләре авылның общин сәяси зшлерене тартылдылар. Татар-башкорт комсомолы пролетариат культурасын тезү мәсьәләсендә дә катнашып, үэенәң туры сүзен әйтте. Ул терле калыпка терәнеп, яшьләр һем комсомол сафына йогынты ясарга омтылган дин агуларына каршы кереште Әдәбиятта булсын, аң-белем һем агарту эшләрендә булсын, пролетариат идеологиясе гегемонлыгын булдыру теләгеннән тайпылулар белен кискен керешеп, үэенәң сафыннан аңа эшче культура хезмәтчеләре, әдипләр, язучылар кадрын хәзерләде» М. Җелил ВЛКСМның VIII съездында катнашып, аның беренче утырышыннан •Комсомолның VIII съезды». «Яшь большевиклар» партиягә алмашка*, йомгаклау утырышыннан «Большевикларча таза тәнкыйть аркылы яңа җиңүләргә!» диген репортажлар яза. Съезд карары яктылыгында М. Җәлил комсомол яшьләрне буржуаз идеология йогынтысына каршы керешне кискенләштерергә чакыра, авыл хуҗалыгын кол- лективлаштыруда комсомол алдында торган теп бурычларны һем чараларны аңлата. Комсомолның VIII съездыннан соң «Бездә тәнкыйть», «Комсомол эшендә ирекле группалар методы», «Яшьләр арасында агарту эшләре» дигән баш мәкаләләрендә ул съезд карарларын пропагандалый, эштә булган җитешсеэлекләрне ача, аларны бетер/ ечен комсомол оешмаларында тәнкыйть җәелдерергә өнди, җитәкчелек эшендә сизелә башлаган формализмга каршы кискен көрәш алып барырга чакыра. 1929 ел тарихка «Бөек борылыш елы» дип кергән. «Бишьеллыкны — дурт елда* дигән лозунг астында социалистик ярыш киң җәелә. Комсомол сафыннан беренче ударниклар килеп чыга. Социализм тезү ечен барган бу көрәш М. Җәлил мәкаләләрендә чагылыш таба, аларның тематикасы үзгәрә. «Производство фронтында комсомол», «Комсомол ярышка хәзерләнә» диген мәкаләләрендә ул предприятиеләрдә брак чыгаруны бетерү, эшче яшьләр арасында төрле профессияләр буенча конкурслар үткәрү, аларның киң массасын социалистик ярышка тарту турында эшлекле сөйләшү алып бара 1929 елның апрелендә совет җәмәгатьчелеге Галиәсгар Камалның 30 еллык иҗади бәйрәмен киң билгеләп үтә. Әдәбият һәм драматургия өлкәсендәге зур хезмәтләрен искә алып, Татарстан хөкүмәте Г. Камалга «Хезмәт батыры» дигән мактаулы исем бирә. Бу зур бәйрәм Мәскөүдә дә үткәрелә Галиәсгар Камал иҗаты турында әдәбият түгәрәге һәм МАПП (Мәскәү пролетариат язучылары ассоциациясе) секциясенең берләшкән җыелышында Муса Җәлил доклад ясый. М. Җәлил Мәскөүдәге эшчеләр коллективлары белән еш очраша. Ул «Урак-Чүкеч» заводы зшчелөре алдында чыгышлар ясый, предприятие турында «Эшче» газетасында яза. Аның «Бер өзеклек турында»гы хәбәрендә заводның тимерчыбык ясау цехында езеклек килеп чыгуы, эшчеләрнең, бигрәк тә ударникларның тырышлыгы белән аның бетерелүе сурәтләнә. • «Эшчемдә М. Җәлилнең «Яшьләр өчен көрәш позициясендә» дигән мәкаләсе басыла. Ул XV Халыкара яшьләр көненә карата язылган. Бу көн яшьләрне коммунизм йогынтысы астына туплау ечен барган көрәш позицияләрен тикшерү йене булачак, ди ул. Халыкара яшьләр көнен сыйнфый дошманның астыртын чыгышларына каршы кискен көрәш, комсомолның сафларын ныгыту, социалистик ярышны киңәйтү, эштә булган җитешсеэлекләрне бетерү, ашлык хәзерләү кампаниясенә әһәмиятне көчәйтү өндәмәләре белән үткәрергә кирәклек турында яза. М. Җәлил яшьләрне марксизм-ленинизм тәгълиматы белән коралландыру хакында бик нык кайгырта. «Эшче»дә басылган «Революцион теория ечен походка» исемле алты бүлектән торган мәкаләсендә ул, партия күрсәтмәләрен пропагандалап, болай ди: «Революцион теориядән башка революцион практика булуы мөмкин түгел. Революцион теориядән башка, сыйнфый көрәшне теория ягыннан тирән аңлаудан башка комсомол үз сафында большевиклар, халыкара пролетариат революционерлары тәрбияли алмый» («Эшче», 1929, 15 сентябрь). Социализм төзү фронтының нинди генә тармагын алсак та, без анда публицист М. Җәлилне күрәбез Ул, ил белән бергә сулыш алып, чорның актуаль мәсьәләләрен күтәрә «Авылда комсомол», «Большевизм темпы өчен көрәшкә», «Матур әдәбият — бишьеллык өчен көрәшкә», «Промышленность миллионлаган эшче көчләр сорый», «Октябрьның 14 еллыгына милли эшчекадрлар», «Нефть планын ике ел ярымда тутырабыз» дигән мәкаләләре әнә шуны раслый. Шагыйрь-журналист М. Җәлил Мәскөүдә яшәгән рус, башка милләт халыклары язучылары А. Фадеев, А. Жаров, А. Безыменский, М. Светлов, Э Багрицкий һ. б. белен аралаша. М. Горький, В. Маяковский чыгышларын тыңлый. Әдипләр җыелышларында, пленумнарында катнаша һәм вакытлы матбугат өчен отчетлар, репортажлар яза. Бөек пролетариат язучысы А. М. Горький әдәбиятчыларны заводлар тарихын язарга чакыра. Партия Үзәк Комитеты әдипнең бу инициативасын яхшы дип таба. М. Горький җитәкчелегендә 31 кеше составында «Заводлар тарихы»н тезү редколлегиясе раслана. «Правда» газетасының 1931 ел, 7 сентябрь санында М. Горькийның til *»«A W3NLf8 нехимм URXRH еУАомэеуу etfdeuua ££61—O£6I «иио>|( ОэАуу adRMon ejdameden нәмэии RmdoN exdeuAuRUHex нәинеэ -нммии 4i«*d*H»j U»H»Hid»u 'exdRdag еУнмхэе RxOdtjeg me de а инфиияз "оьАаптаиим iRMeedeg ‘ехсһяиАд RbAdRcmao RHOSSOW 'doxeMhHHM оУнотеиосах сохиом HRdeuuow -OXWOM алча* ид exeuMo wi^douvo AexA Rndoua inndouhMdAg Hoxdox otfHRtfuo RUOWOS no» UROO еУнәсахин RdeuoHniaodHtf auxdou ииио)ц yy е»ноэеи»яеп OUWCUAN нехну ■'OWOXWOM еУимеу» HOXURCB exedoM OHiaxRUua ;i VtoMOJxnVicxizoaod edguxMQ xaag •m»xi axdRuAg AIM Rdeuxetfuo) мхжяУие bRHtfoxou Rndaua ’Axdox аиат< мел HRXRUOMCAC UROO Mtadauci4x xdoxmeg-dexox мәхием oxide inmAm— esdag ViinHRd rizhmdAg мае A НмнмУоиои UOWOJWO» deuRtfewmoHAeM diexog etf dag Rhdvtaow etfdeu -mt xewAx xagax AxdeWa ‘Acai RHMRUOM«Voxou MewodA» '«deudRMc OHRVOXOU пичМд» eVHRsede deuy нехимэод adRxnm wag auawaw axMHdag еУ еУнмэехәеох «deuahuaxM" Мәнииие^к yy vydeuua HjxxHh adeuxHCHanad «veg 4di«xnm 'euexew HRXxem нах - dexAx Hadeueuee^ew лмидеУе wag dxaai 'Hejdnxoh axdahe medex нәиэии inmdex exxau “ - анаеииалнахиоэ 'ajwcMxhodi 'налнаипияхед енанех deuxma edexnuax мА иеиАт 'ladau x -awex иилэиһиидАи auwaaw «extfoxou нахе andoai моиһсхиоаә^п '«ndadax deuuowoj -WOM atfuiadAx Алиеиеи Hntfoxou adAxauA^» '«siAHodtfe HaxdiaMah UOWOSWOM wag aHxdau сад» Манииие^ц yy XSMHAWWOM etfwadeuxMg (чэехәсах «аьт£» etfdeui/ә |£$|— avadMg adeHwasedoxod) Mi4Hi4deHHauh әэкиһмәэ daxex е^нннеэ xdaw ; Э wxua 0£6l Мәи«амп£х атчэад atfdai/ефихез uAm вне adeueuaxew wag adeuxdixjxm “ vuxHdauy dauamaMxax вихме MexMdg e 'eowawax fn 'aowind» ‘aoKMtfxadgaffl jp □ ииие^к w MdauHaux аэниПхаэ daxax (әэаиЪаиПоээа radai/RhAca xandaxauodu Аахэауу) М1яициууу atfAdraxmao Hadei/ефихеэ нехи» «ччхнс^ф лайдаке» М1чн|чэахасах «амгп£» > «deumaMX ejdaxwe wadeucAs MaHadeucA ladauRhAca landaxauodu daxax deuaxmadax s uauMRH exmc Ag ndautfoaac «ои»ии|/. wag «һеаоиихАи URCR){X dauutfaumag IXHVOXOU ■o Ag RdauRKAca aox^day 'Аемэеу/ ’tfadjHHHai/ тэих axdRuiaxdex ихнс^ф хаиде#а dAxew ” иехад—'uA и»—'енатс Аса HRxwdax dauVoaef» итиМа ятха ииие^ц уу нәхаитаих ajdtavndag UMira неиәд итанхах dauMMHdatfA wag deuahmc Ааихем Мих ^энтс wngew лд *н1яАка ефихеэ аМа аУн>чхнидеУе dAxaw xaHdaxauodu МпиАса HiqxHdax deutfoae£ «laVdaxiah RHdaudadaM аиәхиид Hejdwg таиенсм хина exdauHhxaMgaVa 'axdauRKXMdax 'ejdauwex MMUMHJ 'ejdeuabmc нәхед atfHiadAx Аса HnxMdax MnudauVoa b -ac xaiHwo» иесд RWHRUU Rmdax неиәд degnxsjn dAc atf HeuHi^adax 1к "W «deumaHX axdeta etf HRXHdax Wanadeumc cA — unxHdax М|яиа daua 'dauntfdHtfuAg tfoaac deuahmg -MadHti exdauag иеиииясйд 'ueu - Hoxdeg aHexfendeg waxdox auMd^tfuAg нахАд HaxviMdivtfuAg atfua >| weg aHeideHdeg ♦ иахиам шяиАд jaduw неннемхА excag MedMM exdauag OHdeumc Mnudeg акноАд emeu -acex xouAetf 'audeuauxaHdutfadu Mnudag ‘насей M1янclяglяdauaииdgeф weg tfoaac ими -deg excag ‘neduM oxdeuedHe ueuмuяdeg RH^gRXRudegHRh МәисәдасА—,ииияdOJ vi ecu ииУ—‘excag -а ешяэад aseueMew auwaju «Randox deutfoeec weg eMndgetp» тының «Ударниклар» журналында да актив языша. Ул аның редколлегия члены була. Аның бу журналда 15 тән артык шигырь, очерк һем мәкаләсе басылган. 1930 елның 6 санында комсомолның IX съезды алдыннан «Большевизм темпы ечен кәрешкә1» дигән зур мәкаләсе чыккан. Сүз уңаеннан шуны да әйтеп үтик, «Эшче» газетасының 5 октябрь санында шул ук темага «Муса» имзасы белән баш мәкалә дә бирелә. Автор. ВКП(б) ҮК ендәмәсеннән һәм ВЛКСМ ҮК карарыннан чыгып, бишьеллык планны дүрт елда үтәү өчен көрәштә комсомол оешмалары алдында торган бурычларга туктала, бишьеллыкның өченче елында сафка басачак промышленность гигантларын санап үтә. Илне индустрияләштерү һәм авыл хуҗалыгын күмәкләштерү эше кискен сыйнфый көрәш шартларында барды. Сыйнфый дошман «безнең гигант эшебезгә аяк чалмакчы була. Бу көрәштә сыйнфый дошман чит ил буржуазиясе белән бәйләнештә булып, ил эчендә троцкизм калдыкларыннан һәм уң оппортунистлардан файдаланды,— дип яза М. Җәлил.— IX съездга хәзерлек — менә шул көрәштәге кечебезне барлау, сафларыбыэның сугышчанлыгын тикшерү», бишьеллыкның өченче елын тулы уңышлар белән каршылау нигезендә барсын. 1930 ел илебез тарихында зур вакыйгаларга бай булды. Ул елны берен'че зур тимер юл — Турксиб сафка басты. 17 июнь көнне Сталинград заводы конвейерыннан беренче трактор төште. Совет матбугатында бу әһәмиятле вакыйгага зур урын бирелә. Әдипләр, публицистлар партия җитәкчелегендә яулаган бөек җиңүгә мәдхия җырлыйлар. «Ударниклар» журналында (2 сан) М. Җәлилнең дә «Гигант өлгерде» дигән очеркы басыла. Автор Тракторстройда көннән-көн киң колач ала барган социалистик ярыш, эшчеләрнең удар бригадаларга берләшеп, кыен шартларга карамастан, планны күп мәртәбә арттырып үтәүләре, гади эшчеләр арасыннан намуслы, бөтен эштә алиа баручы бригадирлар үсеп чыгуы турында шатланып яза. Сталинград трактор заводы төзелү илебез авыл хуҗалыгын күмәкләштерүгә гаять зур йогынты ясый. Октябрь революциясе таңында «әле хыял гына» булган идея киң адымнар белән тормышка аша. МАППның татар секциясе җитәкчесе буларак, М. Җәлил әдипләрне, шагыйрьләрне заводфабрикаларда, эшче коллективларда ешрак булырга, алар тормышын чагылдырган әсәрләр язуга чакыра. Ул «Матур әдәбият — 5 еллык өчен көрәшкә!» дигән баш астында басылган бер мәкаләсендә («Ударниклар», 1930, 6 сан) ул шигъри юллар белән болай дип яза: Каләм — Күмер бирсен, тимер бирсен. Каләм — . Зур эшләргә җигелсен! һәр сугышта артка чиккән дошман, Калем сугышында да җиңелсен! Мәкалә МАППтагы татар секциясенең берләшкән утырышында партия Үзәк Комитетының өзеклекләр һәм бишьеллыкның өченче елынд хәзерлек турындагы өндәмәсен һәм шул нигездә РАППның әдипләргә аталган ачык хатын тикшерү уңае белән язылган. Утырышта секция эшендәге җитешсезлекләр тәнкыйть ителә, аларны бетерү өчен төгәл чаралар билгеләнә. Секция җанлы газеталар, эшчеләр сәхнәсе өчен бишьеллыкка карата әдәби материаллар җыентыгы чыгару кирәклеген билгеләп үтә һәм татар эшчеләре күп булган завод-фабрикаларга әдәби бригадалар җибәрә. Подоль- скига механика заводыча Урманов, Әюп Гәрәй, М Давыдов, «Урак-чүкеч» заводына — Әхмәт Ерикәй, Вил Садрый, Муса Җәлил, «Кызыл Богатырь» резина заводына — Шамил Усманов, М. Крымов, М. Максуд иптәшләр беркетелә һәм әдәби бригадалар әшкә керешәләр. 1932 елда башкалабыз Мәскәүдә метрополитен төзелә башлый. Бу төзелештә эшләү очен илебезнең төрле почмакларыннан квалификацияле эшчеләр килә. Шулар арасында озак еллар буена Төньяк Кавказ. Закавказье тимер юлларында һ. 6. җирләрдә эшләгән тоннель эшләре остасы Вәлиәхмәт Вахитов, моторчы Гыйлаҗ Шәм- сетдиноя. десятник Мингалиев һәм башка бик күп кадровый эшчеләр була. Метрополитен төзелеше батырларының эшчәнлеге үзок газета-журналларда, шул исалтен «Ударниклар» журналында да чагылыш таба. Журналның соңгы 12 санында (ул 1932 алның декабренда чыгудан туктый) «Туннель инструкторы Важитое» дигеч очерк басыла. М. Җәлил, гадәтенчә вакыйгаларны уз күзе белән күреп, вакытлы матбугатка бирелә торган материалны «беренче кулдан» алу әчем Метростройның унынчы шахтасына, Вахитов эшләгән урынга бара. Вахитов революциягә кадәрге тормышның бетен авырлыкларын татыган, үз тырышлыгы белән һенәр алган атказаиган эшче була. «Мин аны,— ди Муса Җәлил,— беренче күрү белән мондый күңелле, сабыр, эшкв җитез булуы ягыннан үлчәп исем киткән иде». В Вахитов мәктәп бетереп, югары белем алган кеше түгел, ул — практик. Шахтада иң алдынгы активистлардан санала. Эш сәгатьләрендә генә түгел, эштән бушаган чакларда да үзенең шахтасын исеннән чыгармый Яңа килгән эшчеләрне ейрәтә, мондагы эш процесслары белән таныштыра Аны барлык эшчеләр якын күрел, дус итеп яраталар. Автор үз героеның кешелеклелеген яратып сурәтли. Үзенә мереҗәгать итүчеләрне ул келемсерәп, якты йеэ, дустанә каршы ала, кешеләрнең белмәгән, тешен- магән нәрсәләрен сабырлык белән аңлатып бирә Муса Җәлил очерк героен безнең күз алдыбызга яшьләрне оста тәрбияләүче остаз итеп китереп бастыра. Егерменче еллар ахырында, утызынчы еллар башында Мәскеү үзәк татар матбугатының даими авторлары арасында Фәтхи Бурнаш, Фатих Сәйфи-Казанлы, Махмуд Максуд, Шиһап Шәһретдинов, Афзал Шамов, Шәйхи Маннур. Кави Нәҗми, Мансур Крымов, Әхмәт Ерикәй, Шамил Усманов, Салих Баттал, Гали Ильясов. Идрис Агишев, Нур Сәйфи, Гомәр Бәширов, Әминә Абдуллина, Гадел Кутуй, Ләбиб Гыйльми. Зәйнәп Баширова, Вил Садрый, Габдрахман Минский, Гомәр Баязитов. Хәмит Меҗәһитоз Мирза Давыдов, Афзал Таһироә, Гали Динмехәммәтов, Әхмәт Фәйзи, Әсгать Айдар, Латыйф Хәмиди, Хәсән Хәйри, Максуд Сөндекле. Гариф Галиев һәм башка бик куп язучылар, шагыйрьләр, журналистлар, партия, комсомол, совет эшлеклеләре бар. Муса Җәлил исә Мескеүде чыккан татар вакытлы матбугатында иң актив публицистларның берсе булып таныла. Ул партия, комсомол, илебез, халкыбыз тормышындагы актуаль проблемаларны күтәрә. Аның 1927—1932 елларда гына «Эшче». «Игенчеләрл газеталарында, «Кечкенә иптәшләр», «Октябрь баласы», «Фен һәм дин». «Ударниклар» журналларында йездән артык публицистик мәкаләсе, очерк, репортаж, җыелышлардан отчет, одәби әсәрләргә, театр спектакльләренә рецензиясе һәм шигыре басыла. М Җәлил комсомол, партия вакытлы матбугаты органнарында ун елга якын эшли Ул Мәскеү университетында уку чорында да җәмәгать эшен иҗат эшчәнлеге белен оста үреп алып бара, матбугатка, әдәбиятка сәләтле эшче яшьләрне тарта, әдипләр, шагыйрьләр, журналистлар арасында тәрбия эшлерен нәтиҗәле итеп оештыра белә. Җәлил — Мәскәү эшчеләре белән иң актив аралашкан әдип, журналист Совет индустриясе. тезелеш геройлары, эшчеләр тормышы турында татар совет вакытлы матбугатының очерк жанрына нигез салучыларның берсе дә ул иде Муса Җәлилнең журиалистик хезмәте хәзерге буын иҗат яшьләренә, матбугат, әдәби ят фронтында эшләүчеләргә сүнмәс маяк булып балкый.