КЕЧКЕНӘ РЕЦЕНЗИЯЛӘР

ХӘНИФ ХӨСНУЛЛНН АЛТЫН ТОЯК

Шигырьләр. Татарстан кктап нәшрияты. 1981 Көтмәгәндә, уйламаганда үзем өчен яна бер шагыйрь ачтым Хәниф Хөснуллинның үзен күреп-очрашканда, аерым-аерым шигырьләрен укыганда һәм аныц әлеге яңа җыентыгын кулга алгач та ул хакта уйламаган идем. Хәтта ки* тапнын беренче сәхифәсендәге шигырьне укып, ошатмыйча. аны байтак вакыт- тар кире кулга алмый йөрелгән (Гомумән, китапны ничек төзү, нидән башлап, ничек тәмамлауга тиешле игътибар бирергә безнең күпчелек шагыйрьләр әлегә гадәтләнмәгән). Чаллыда яшәп. Чаллыда эшләп иҗат итүче шагыйрьләр аз түгел. Арада кызыклылары һәм шактый танылганнары бар. Әмма алар башкалардан артык берни белән дә аерылып тормыйлар кебек КамАЗ төзелешендә озак еллар дәвамында катнашып та, ни сәбәпледер, шул төзелешнең рухын, үзенчәлеген ачып бирә алмады кайберәүләр туган авылларын сагындылар, котлованнарга төштеләр, биек йорт түбәләренә, краннарга күтәрелделәр. Әмма яна төзелеш һәм яна шәһәрнен кабатланмас шигъри үзенчәлеген таба алмадылар КамАЗ хакындагы яна сүзне анда вакытлыча гына командировкада булып киткән башка шагыйрьләр, беренче чиратта. С. Хәким һәм Р Мингалимнәр әйтте һәм. ниһаять, көтмәгәндә. уйламаганда КамАЗ шагыйре Чаллының үзеннән калкып чыкты, ул X Хөснуллнн. X Хөснуллинның үз биографиясе дә КамАЗны төзегән күп кенә башка I а м п 11 да шла р и ы к ы кебек Без дә үстек авылларда. Үстек атта чабышып. Дәште булачак заводлар. Дәште шәһәр тавышы. Без барабыз урын карап Заводлар каласына. Куян куркып качты кинәт Үләнлек арасына. Авыл егете Туган ил чакыруы белән гигант төзелешкә килгән, холык-фнгы- ле. табигате белән авылныкы булса да. омтылышлары. хыял һәм максатлары белән ул КамАЗныкы. һәр шигырьдән. Чаллы якларының рухын чагылдырган һәр строфадан әнә шундый хакыйкать күзгә карап тора. Юкса, зур төзелеш гөрелтесе башланган бер мизгелдә тынгысызланып чабулаган куянга игътибар итәр идеме, аның хәленә керер идеме башка берәү Ташчы егетнең кирпечләргә суккалап алуына да «Каз томшыгын кага дисәм, шәһәрдә соң нинди каз?1» дип. соклана белмәс иде. Кыскасы, авыл кочагында формалашкан һәм тамыр җибәргән лирик җан һәр күренештән, колачлы индустрия картиналарыннан җылылык эзли, нәфислек һәм шигъри яңгыраш табарга омтылып иҗат итә. Күгәрченнәр уйнап оча. Тирбәлеп куя һава. Кошлар юлына менгән дә Йөкләр йөртә кыз бала. Кранына тияр-тимәс Очып үтә күгәрчен. Кыз янында ак бәхете Уйнап йөри, диярсең. Самими генә, гади генә юллар, чагыштырулар да табигый Шул гадилек һәм габигыйлек артында чын шигъри штрихлар белән тудырылган гүзәл образлар тора. Яшьлек романтикасы һәм күңел җылылыгы белән өртелгән образлар Аларга сокланмый карау мөмкин түгелдер кебек — танышлар да. бер үк вакытта, күпмедер дәрәҗәдә серлеләр дә. Шушы танышлык һәм бераз гына серлелек яшьлекнең, шигъри гәүдәләнеш тапкан яшьлекнең үзе була түгелме икән... Бер чибәр бүлмә акшарлый, Җырлары чыңлап тора. Кояш әллә эшен карый. Әллә җыр тыңлап тора. Шәфәкъ монда алсу-алсу, Алма манып алырлык. — Бу да синең эшме? — диеп Кыздан сорап калырлык. Кемгә ничек. белмим, әмма миндә X. Хөснуллинның сүзләр белән шулай җиңел, пөхтә эш итүе, гадилектән дә гүзәллек таба белүе чынчынлап соклану тойгысы уятты. Анын на- ивлык чигендә генә булган ихласлыгы шигъри бер җылылык бөркеп тора, үзенә җәлеп итә. Әмма шагыйрьне яңа тө зелеш барган җирдәге каршылыкларны күрмәү, тоймауда да гаепләргә ашыкмыйк Кубарылып атылган агачлар, хуҗасыз калган йорт һәм капкалар аның күңелен дә нечкәртеп алмын түгел. Күңелгә тия. ләкин чаң сугуны урынсыз дип саный, дөньяга аек акыл белән карый шагыйрь «Үткәннәр якын күңелгә, Киләчәк кадерлерәк» Тормышның, үсешнең үз закончалыклары бар. Шуны ачык тою. шагыйрьне урынсыз офтану, зарланулардан азат итү. тормышка. үзгәрешләргә оптимистларча карый белергә өйрәтә. Нәтиҗәдә, шагыйрь иҗатында яңалык тойгысы бар нәрсәдән өстенрәк калкып чыга Китапка оптимистик рух һәм якты нур чәчеп торган ул тойгы, бигрәк тә. «Безгә үз җырыбыз кирәк». «Яна то- ем> кебек шигырьләрдә «игыйранә чагылыш тап- ии «Алтын тояк» дип исемдаитж китап аерым кимчеMtup.-uH дә азат түгел, аабәпә Әйтик. КамАЗ ка- 1» тезелештә яшәгән ша те*»»*'* ил масштабында гы борчу һәм уйлануларга килеп чыкмавы, үзен мәж- бүр итеп дигәндәй таррак рамкаларда чикләргә омтылуы. тормышыбызның табигый асылын характер даучы халыклар дуслыгы, бердәмлек һәм туганлык ташеичәләрен искә алмавы жнтдн җитешсезлек булса кирәк Китапның тышлы run эшләгән художник та таслар сайлауда зәвыксыз лык күрсәткән — өр-яка китап моннан илле-алтмыш еллар элек дөньяга чыгып таушалып беткән тузанлы кәгазь кисәген хәтерләтә Бер жанр сыман, шигырь тзрие юл саныннан чыгып бүлү принцибы да соңгы вакытта сш кабатлана торгач тамам туйдыра башлады Кимчелекләр бәлки тагы ла бардыр, әмма алар һич кенә дә күңелдәге матур тойгы һәм хисләрне кап тарлык түгел. Хәниф Хөс нуллнн - Чаллы шагыйре’ «Без батырлык кылдык uiiK.iHiiH соц? КамАЗ гынп саллык нибары » дип. тыйнак кына җырлаган Шагыйрь күңел түрендә урын дәгъваларга сәләтле асарлар иҗат иткән Бары тнк шул ачыш, куаныч белой генә уртаклашу иле тсл.чем Ринат МӨХӘММӘДИ I В РАЗИЛ ВӘЛШ .11 I.E3 КОЯШ ЬЛЛАЛЛРЫ штi,ipi..i.ip к.I |л“- Титщкт II. KIITUI* llulllpllll Балаларның киләчәге — һәрвакыт өлкәннәр кулын та Хларны шушы катлау •ы тормышта гадел итеп. Намус белән яшәргә өйрә- Ц — олыларның изге буры 'ы Тәрбия бирүнең нсә тирле члрллары бар Шнгъ рнят юуларның берсе һич тә лрттырын әйтү •үтел кечкенәләргә атлп шигырь язу шактый ук катлаулы һәм җаваплы эш_ Балалар белән уртак тел таба алу, беренчедән, ша- гыйрнең дә сабый күңелле булуын, сабыйларны эчкерсез яратуын таләп итсә, икенчедән. ул — табигать күренешләренең. тормыш вакыйгаларының асылын гади итеп һәм бала үзе эшләгән яхшылыкларны хуплап яки хаталарын аның күңелен яраламыйча гына аңлата белү дә дигән суз 1981 елда Татарстан китап нәшрияты шагыйрь Разил Вәлневнең «Без —кояш балалары» исемле шигырьләр җыентыгын бастырып чыгарды. Бу — авторның балаларга багышланган икенче китабы Р Вәлисв озак еллар буе «Ялкын» журналы ре дакциясендә эшләде һәм шактый тәҗрибә туплап өлгерде. «Без — кояш балалары» исемле китабын шагыйрь нжәтынын «Ялкын»- да эшләү дәверенә үзенә кура бер йомгагы дип ка расак, һич тә ялгышмас идек Җыентыкка туплан ган шигырьләр әлеге фи кернең дөреслеген раслый Шагыйрьнең балаларга сөйләр сүзе куп. ләкин сүз күплеге китапның эчтәлек сыйфатына зыян ясамаган Р Вәлиен балалар психологиясен ныклан үзләштергән, алар белән ничек һәм нәрсә хакында сөйләшергә кирәклеген ачык белә Шн гырьләр балалар шигърия те таләпләренә җавап бирерлек кызыклы вакын галарга, самими юморга, образлы сурәт рәсемнәр п» бай «Без — кояш бплалары» китабы шул исемдәге шн гырь белән башланып кит-> Алсу битләр — ал кояштай. Без - конш балалары! Әлеге юллардан балалар ча беркатлылык, күңел жы чыгы бөркелеп тора Алсу битне ал кояш белән ча 1ынпырын. шагыйрь сиз ңрмнчә ген.1 «Без кояш бл.'Ц|.1ӘрЫ'» ДНИ